Osteoporoza to choroba kości, na którą narażone są głównie kobiety w dojrzałym wieku. Jest to choroba metaboliczna, która związana jest z układem kostnym. Przez Światową Organizację Zdrowia osteoporoza została nazwana chorobą cywilizacyjną, tak samo, jak na przykład otyłość. Czym jest osteoporoza i jak jej zapobiegać? Czy dieta może pomóc wyleczyć osteoporozę lub jej zapobiec?

Co to jest osteoporoza?

Osteoporoza była kiedyś nazywana zrzeszotnieniem kości. Polega ona na zaniku kości, czego efektem jest bardzo częste występowanie złamań. Choroba ta występuje u obu płci, jednak znacznie częściej chorują na nią kobiety. Ryzyko zachorowania na osteoporozę poważnie zwiększa się po 60 roku życia.

Główną cechą choroby jest rozrzedzenie tkanki kostnej. Niestety, choroba może latami nie dawać żadnych widocznych objawów. Z tego powodu często nazywana jest dyskretnym złodziejem. Najbardziej narażone na uszkodzenia są kręgi w odcinku piersiowo-lędźwiowym, kość udowa, żebra oraz kość promieniowa. W Polsce na osteoporozę cierpi ponad 2 mln osób po 50 roku życia.

Rodzaje osteoporozy

Wyróżnia się dwa rodzaje osteoporozy, mianowicie osteoporozę pierwotną i wtórną.

• Osteoporoza pierwotna jest znacznie częściej spotykana, ponieważ stanowi ponad 70% przypadków. Głównie rozwija się u kobiet, które przeszły menopauzę oraz u starszych mężczyzn. Ten rodzaj osteoporozy jest konsekwencją starzenia się układu kostnego. Niestety, zmniejszanie gęstości mineralnej kości jest nieuniknione i postępuje wraz z wiekiem. Istnieje jednak kilka powodów, przez które proces ten zaczyna postępować u niektórych znacznie szybciej. Wśród przyczyn powodujących zmiany osteoporotyczne jest zła dieta, nadużywanie używek, siedzący tryb życia oraz niedogodna ilość dostarczanej wraz ze słońcem witaminy D.
• Osteoporoza wtórna jest z kolei następstwem stosowania niektórych leków i chorób. Ten rodzaj osteoporozy może dotyczyć osób w każdym wieku, nie tylko dojrzałym. Do leków przyczyniających się do złamań i bólu stawów zalicza się glikokortykosteroidy oraz leki przeciwpadaczkowe.

Jakie są przyczyny występowania osteoporozy? Białaczka a osteoporoza?

Przyczyny występowania osteoporozy mogą być zależne bądź niezależne od pacjenta. Do przyczyn, na które mamy wpływ należą:

• palenie papierosów,
• nadużywanie picia alkoholu,
• siedzący tryb życia,
• nieprawidłowa dieta, często skutkująca niedożywieniem,
• zbyt rzadka ekspozycja na promienie słoneczne, z których czerpiemy witaminę D.

Z kolei do przyczyn niezależnych od człowieka należą:

• predyspozycje genetyczne,
• podeszły wiek,
• płeć,
• konieczność zażywania niektórych leków,
• zaburzenia gospodarki hormonalnej.

Przedwczesna menopauza może przyczynić się do wystąpienia osteoporozy, tak jak i choroby hematologiczne, jak na przykład białaczka.

Osteoporoza – objawy bólowe, ból kości, złamania

Osteoporoza przez wiele lat może nie dawać żadnych objawów. Niestety, gdy dojdzie do złamania, może okazać się, że osteoporoza jest już zaawansowanej fazie. Objawem, na który należy zwrócić uwagę i mu się przypatrzeć jest złamanie niskoenergetyczne.

Czym jest taki rodzaj złamania?

Polega ono na złamaniu kości, które zostało spowodowane nieadekwatną do niego siłą. Najczęściej złamaniu ulega kręgosłup, kość ramienna, kość udowa, żebra, miednica i kość piszczelowa. Objawy złamania mogą być odczuwalne tylko przy wykonywaniu niektórych codziennych czynności, na przykład schylania. Drugą opcją jest występowanie bardzo silnego bólu, który uniemożliwia funkcjonowanie. Niekiedy zmiana osteoporotyczna nie jest odpowiednio zdiagnozowana przez chorego. Nieleczone złamanie może prowadzić do wystąpienia kolejnych, a nawet do zniekształceń i do deformacji.

Jak zapobiegać osteoporozie?

Zarówno w przypadku osteoporozy, jak i wszystkich innych schorzeń, lepiej jest zapobiegać, niż leczyć. Najważniejszym sposobem leczenia i zapobiegania wystąpienia osteoporozy, jest prowadzenie odpowiedniego trybu życia. Ma on kluczową rolę w zapobieganiu występowania wielu chorób, których na dobrą sprawę można uniknąć.

Jeżeli posiadamy genetyczne obciążenie, zbilansowana dieta jest niezbędna, by zachować jak najdłużej sprawność. Dużą wagę w zapobieganiu osteoporozy ma odpowiednia podaż witaminy D. Ten rodzaj witaminy nie jest produkowany przez organizm, a jej najlepszym źródłem są promienie słoneczne. Już 15 minut na słońcu pozwala dostarczyć naszej skórze i organizmowi 100% dziennej zalecanej dawki. W okresie jesienno-zimowym, kiedy słońce pokazuje się tylko na chwilę, niezbędna jest odpowiednia suplementacja witaminy D. Chcąc zminimalizować ryzyko wystąpienia osteoporozy, należy ze swojego trybu życia pozbyć się nikotyny i alkoholu. Bardzo ważna jest również dieta, która obfituje w zdrowe produkty bogate w wapń.

Dieta w osteoporozie

Dieta, w której występuje wiele zdrowych i odżywczych produktów, może skutecznie zapobiegać wystąpieniu osteoporozy. Nieodpowiednia dieta, której część stanowią produkty przetworzone i smażone, powoduje że zrzeszotnienie kości dotyka już nie tylko seniorów, ale także osoby młode.

Najczęstszym błędem popełnianym przez wiele starszych osób jest pomijanie posiłków, czego konsekwencją jest ryzyko niedożywienia. Nieregularność, jedzenie w pośpiechu również nie działają na naszą korzyść. Podczas dnia należy zadbać o odpowiednie nawodnienie herbatami ziołowymi lub wodą mineralną. Kaloryczność diety powinna być ustalona indywidualnie, ponieważ spożywanie zbyt dużej ilość kalorii może spowodować tycie.

Produkty szczególnie polecane w osteoporozie

Istnieje kilka polecanych produktów, którymi należy urozmaicić dietę, by jak najdłużej zachować zdrowie. Wśród nich są:

• Mleko i nabiał bogate w wapń,
• Świeże owoce i warzywa, które są kopalnią witamin i minerałów. Szczególnie polecane są brokuły, jarmuż, brukselka i kapusta. W menu dopuszczalne są również niesiarkowane owoce suszone.
• Ryby morskie, które są również źródłem niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych. W jadłospisie nie może zabraknąć łososia, makreli, sardynek, flądry oraz owoców morza.
• Wszystkie orzechy oraz nasiona słonecznika, maku i sezamu.
• Kasza gryczana palona lub niepalona oraz kasza jaglana.
• Pełnoziarniste płatki i pieczywo.
• Oliwa z oliwek, olej lniany, olej rzepakowy.

Rozpoznanie i leczenie osteoporozy

W rozpoznaniu osteoporozy kluczowa jest densytometria. Jest to badanie polegające na zbadaniu gęstości mineralnej kości. Pozwala ono na wykrycie osteoporozy nawet w jej początkowej fazie. Zwykle sprawdza się przepuszczanie promieni RTG w okolicach lędźwi bądź biodra. W zależności od wyników, jakie pokaże densytometr, lekarz może ocenić stadium choroby. Wynik powyżej 2.5 wskazuje na osteoporozę. Z kolei przy niskim rezultacie, mniejszym niż 1.0 specjalista zleci komplet dodatkowych badań.

Wśród nich jest badanie poziomu wapnia i fosforu we krwi, OB oraz badanie zawartości wapnia w moczu. Uzyskane wyniki są dokładnie analizowane przez lekarza, który dobiera odpowiednie sposoby leczenia. Kolejną techniką, która pozwala na ocenę stanu naszych kości, jest kalkulator FRAX. Pozwala on ocenić ryzyko wystąpienia złamań w przeciągu najbliższych 10 lat. Badanie możemy wykonać sami, na podstawie metod dostępnych w Internecie. W przypadku wystąpienia ryzyka złamania kości należy wykonać badanie radiologiczne. Umożliwia ono ocenienie stopnia złamania.

Leczenie osteoporozy

Leczenie osteoporozy w głównej mierze skupia się na wykluczeniu wszystkich czynników, które pogłębiają chorobę. Celem leczenia jest utrzymanie masy kostnej na poziomie wyższym niż „próg złamań”. Niezbędna może okazać się farmakoterapia, którą indywidualnie dobiera lekarz. Niektóre z leków należy stosować latami, co znacząco może pomóc w walce z chorobą i nie powodować jej nasilenia. Prawidłowo dobrane leki w połączeniu ze zbilansowaną, odżywczą dietą pozwolą zachować sprawność aż do starości.

Osteoporoza a aktywność fizyczna

Ruch i uprawianie sportu jest kluczowym elementem w zapobieganiu oraz leczeniu osteoporozy. Wzmocnione ćwiczeniami mięśnie, gwarantują stabilizację dla naszego szkieletu. Aktywność fizyczna dodatkowo wpływa pozytywnie na zwiększenie koordynacji ruchowej oraz odpowiednią postawę. Osoby ze względu na starszy wiek nie powinny zaprzestawać ćwiczyć, ponieważ profesjonalny trener lub fizjoterapeuta jest w stanie dobrać odpowiedni plan treningowy. Będzie on angażować wszystkie mięśnie, co znacznie minimalizuje ryzyko złamań kości i pojawienia się kontuzji.

Które ćwiczenia polecane są przy osteoporozie?

Przede wszystkim, najbardziej rekomendowane są wszystkie ćwiczenia, które wzmacniają mięśnie. Wśród nich są ćwiczenia aerobowe, charakteryzujące się zwiększoną wymianą tlenu w komórkach. Należą do nich np. taniec czy sporty grupowe. Na siłowni istnieją również sprzęty do ćwiczeń, które zaliczają się do grupy aerobów. Jest to rowerek, bieżnia lub ruchome schody. Taki wysiłek powoduje zwiększony nacisk na kości, co stymuluje ją do produkcji większej ilości macierzy. Efektem jest wzmocnienie kości i jej większa gęstość. Jeżeli nie chcemy decydować się na taki rodzaj ruchu, alternatywą będą szybkie spacery, trwające minimum 30 minut. Drugą grupą są ćwiczenia siłowe, które w głównej mierze powodują wzrost masy mięśniowej. Efektem jest również stymulacja rozbudowy masy kostnej. Po każdych ćwiczeniach warto wykonać kilka ćwiczeń rozciągających, które zapobiegają występowaniu bolesnych zakwasów. Wybór rodzaju aktywności zależy od naszych preferencji i upodobań, ale i możliwości. Najważniejsze jest, by poświęcić minimum pół godziny na ruch.

Czy można całkowicie wyleczyć się z osteoporozy?

W przypadku wystąpienia osteoporozy pierwotnej nie jest możliwe całkowite wyleczenie. Jest to spowodowane naturalnym procesem, jakim jest po prostu starzenie organizmu. Nie jesteśmy w żaden sposób go zahamować, natomiast możemy znacznie spowolnić ten proces. Już od najmłodszych lat powinniśmy działać prewencyjnie i zwracać uwagę na tryb życia. Nasze wybory żywieniowe mają ogromny wpływ na nasz organizm i stan kości. Odpowiedni tryb życia jest w stanie zmniejszyć ryzyko wystąpienia złamań nawet o 40%! Jest to o tyle ważne, że niektóre złamania kości mogą okazać się śmiertelne. Osteoporoza wtórna i jej leczenie uzależnione jest od choroby podstawowej, która ją spowodowała.