Według najczęściej przedstawianej definicji menopauza to trwałe ustanie cykli miesiączkowych. Z biologicznego punktu widzenia oznacza ona kres możliwości rozrodczych kobiety. Jest to jak najbardziej naturalny proces fizjologiczny, którego w żaden sposób nie da się powstrzymać — nawet pomimo tak ogromnego w ostatnim czasie postępu medycyny.

Przyczyny i objawy

Przyczyny pojawienia się menopauzy zostały już pokrótce przedstawione we wstępie. Powoduje ją nastąpienie okresu przekwitania, czyli zakończenia tego czasu w życiu kobiety, w którym może ona zajść w ciąże i urodzić dziecko. Czas menopauzy bezpośrednio wiąże się z naturalnym procesem starzenia.

Podczas menopauzy w ciele kobiety i całym jej organizmie zachodzi wiele zmian hormonalnych, które ujawniają się przez pojawienie się różnych objawów, często niestety uciążliwych. Głównym i jednym z pierwszych objawów przekwitania jest ustanie menstruacji. Samą menopauzę diagnozuje się wtedy, gdy comiesięczne krwawienie zakończyło się dwanaście miesięcy wcześniej. 

Pozostałe objawy menopauzy

Do innych – ale także typowych – objawów menopauzy należą:

• bóle głowy,
• bóle mięśni,
• ból podczas stosunku,
• świąd w okolicach pochwy,
• nietrzymanie moczu lub oddawanie go ze znacznie większą częstotliwością niż do tej pory,
• kołatanie serca,
• uderzenia gorąca i pocenie się,
• wypadanie włosów.

Poza objawami z czysto fizycznego punktu widzenia, klimakterium nie pozostaje bez znaczenia dla zdrowia psychicznego. W tej materii zauważyć można następujące zmiany:

• bardzo wczesne pobudki z poczuciem niepokoju,
• zaburzenia koncentracji,
• zaburzenia depresyjne,
• odczuwanie lęku,
• spadek libido
• trudności z zasypianiem,
• częste pobudki w środku nocy,
• niepokój,
• częsty płacz,
• rozdrażneinie,
• przewlekłe odczucie zmęczenia.

Czy te objawy to już menopauza?

Jeśli zauważyłaś u siebie jakiekolwiek objawy przekwitania, ale nie jesteś pewna czy to już ten czas – można wykonać szefeg testów, które pomogą dokonać diagnozy. Istnieją na przykład testy paskowe – podobne do tych potwierdzających ciąże – które opierają się na bardzo zbliżonej zasadzie, a ich wiarygodność wynosi nawet 99%.

Dla całkowitej pewności możesz wykonać także szereg badań laboratoryjnych, które potwierdzą, lub zaprzeczą twoim przypuszczeniom.

Najlepiej odpowiedzą na to badania wskazujące na:

• poziom progesteronu,
• zakres lipidogramu,
• poziom estradiolu,
• poziom hormonu luteotropowego,
• zakres hormonu folikulotropowego,
• poziom cukru we krwi.

Etapy przekwitania

Klimakterium dzieli się na trzy etapy, które przedstawiamy poniżej.

Premenopauza

Nazywana jest okresem przejściowym, w czasie którego zauważa się niektóre tylko objawy zachodzących w organizmie zmian hormonalnych. Nie jest to jeszcze menopauza, lecz raczej okres okołomenopauzalny. Może występować wtedy bezsenność, uderzenia gorąca, zmiany nastrojów, czy znaczne zmęczenie. W organizmie w tym czasie następuje coś, czego na pierwszy rzut oka nie widać. Powoli wygasają czynności hormonalne jajników, co w praktyce wygląda tak, że pęcherzyków jajnikowych, gotowych do zapłodnienia, jest coraz mniej. Znacznej zmianie ulega wygląd cyklu miesiączkowego. Krwawienia są nieregularne, bardziej obfite, lub – wręcz przeciwnie – bardzo skąpe. Pomiędzy miesiączkami widoczne są też plamienia.

Mimo tego, że pęcherzyków jajnikowych jest coraz mniej, zajście w ciąże nie jest wcale niemożliwe. Jeśli kobieta nie planuje powiększenia rodziny, w czasie premenopauzy (lub perimenopauzy – ta nazwa również funkcjonuje) powinna nie przerywać stosowanej antykoncepcji.

Premenopauza może trwać kilka lat, ale zdarzają się przypadki, gdy trwa nawet kilkanaście.

Monopauza

Rozpoczyna się pierwszego dnia wystąpienia ostatniej miesiączki. Można więc stwierdzić, że rozpoczęcia menopauzy kobieta nie jest w stanie stwierdzić – w końcu skąd wiadomo, że akurat ta jest tą ostatnią? Za menopauzę uznaje się czas, gdy krwawienie nie wystąpiło przez kolejne dwanaście miesięcy.

Postmenopauza

To czas, który rozpoczyna się po zakończeniu ostatniej miesiączki w życiu kobiety. Od tego dnia w jej ciele nie znajduje się już żadna komórka jajowa, którą dałoby się zapłodnić. To już ostatni etap przekwitania. Nie jest w takim stopniu uciążliwy jak perimenopauza. Ustępują wszelkie objawy utrudniające życie, takie jak uderzenia gorąca, czy potliwość. Stabilizuje się też samopoczucie i znika ogólne zmęczenie, ponieważ poziom hormonów staje się stabilny – dużo niższy niż w dwóch poprzednich etapach.

Nie jest to jednak czas pozbawiony wszelkich przykrych objawów. W organizmie spada poziom estrogenu i dodatkowo obniżeniu ulega metabolizm. Z tego powodu pojawiają się następujące problemy:

• przyspieszone starzenie się,
• nagła utrata jędrności skóry,
• problemy z utrzymaniem wagi,
• wypadanie włosów,
• suchość okolic intymnych,
• częstsze infekcje okolic intymnych.

Każda kobieta – dla bezpieczeństwa własnego zdrowia – musi bacznie obserwować w tym czasie swoje ciało i każdą niepokojącą zmianę zgłaszać lekarzowi. Najbardziej niepokojące w okresie postmenopauzy powinno być wystąpienie krwawienia i z każdą taką sytuacją należy udać się do lekarza – najlepiej ginekologa.

Kiedy menopauza może się pojawić?

Klimakterium występuje głównie u kobiet pomiędzy 45, a 55 rokiem życia. W Polsce średni wiek nadejścia menopauzy to 51 lat. Jednak moment jej nadejścia – podobnie jak moment pojawienia się pierwszej miesiączki – jest uwarunkowany genetycznie. Bez wypływu nie pozostają także historie przebytych ciąż i porodów oraz wszelkie pojawiające się przez całe życie kobiety przebyte choroby.

Nie tylko czynniki indywidualne mają wpływ na czas pojawienia się menopauzy. Coraz częściej mówi się o tym, że ogromną rolę odgrywają czynniki środowiskowe, jak chociażby preferowany i prowadzony przez kobietę styl życia. Pierwsze objawy menopauzy mogą pojawić się nawet na dziesięć lat przed całkowitym ustaniem comiesięcznego krwawienia.

Czym jest przedwczesna menopauza?

Przedwczesna menopauza to zjawisko przekwitania, które pojawia się wcześniej niż w czterdziestym, lub nawet wcześniej niż przed trzydziestym-piątym rokiem życia. O ile menopauza jest jak najbardziej naturalnym procesem w życiu kobiety, tak jej zbyt wczesne pojawienie się nie jest już stanem fizjologicznie poprawnym. Wymaga ono specjalnego postępowania medycznego. Może być ona spowodowana czynnikami genetycznymi i wtedy nie ma zagrożenia dla życia i zdrowia kobiety. Zdarza się jednak, że przedwczesna menopauza jest spowodowana następującymi chorobami:

• Hashimoto,
• celiakia,
• cukrzyca typu I,
• reumatoidalne zapalenie stawów.

1% kobiet – zdaniem naukowców – przedwcześnie przekwita z powodu stresu cywilizacyjnego.

Menopauza, przyczyny i objawy – leczenie

Przykre symptomy przekwitania można leczyć przez terapię hormonalną. Ma ona na celu uzupełnienie niedoboru hormonów, które przez dotychczasowe życie kobiety były produkowane przez jajniki. Taka terapia składa się z dwóch składników: estrogenu i progestragenu.

Zażywanie hormonów nie jest jednak koniecznością. Aby pomóc w przejściu menopauzy łagodnie, przygotowaliśmy listę kilku rzeczy, które warto wprowadzić w swoim życiu, by okres przekwitania przebiegł mniej inwazyjnie. Warto więc:

• Przejść na zdrową dietę – odżywcze i zbilansowane posiłki pomogą nie tylko zachować dobrą sylwetkę, lecz także wpłyną pozytywnie na samopoczucie.
• Regularnie uprawiać aktywność fizyczną – ćwiczenia pomagają utrzymać kondycję, korzystnie wpływają na kości, serce, zmniejszają ryzyko depresji i poprawiają jakość snu.
• Regularnie ćwiczyć mięśnie Kegla – pomogą przede wszystkim zniwelować problemy z nietrzymaniem moczu, które są powodowane słabnięciem siły mięśni i ich elastyczności.
• Stosować preparaty nawilżające do okolic intymnych. W czasie menopauzy pochwa jest nadmiernie sucha i powoduje to spory dyskomfort w trakcie stosunków seksualnych.

Dla prawidłowego zdrowia psychicznego warto nie rezygnować z pracy zawodowej ani kontaktów towarzyskich. W przypadku, gdy poziom samopoczucia spada drastycznie, warto wybrać się na konsultacje do psychologa.

Leczenie ziołami

Z uciążliwymi objawami menopauzy można walczyć nie tylko leczeniem hormonalnym. Warto na początku spróbować naturalnych sposobów, np. leczenia ziołami. W okresie przekwitanie sprawdzą się te wymienione poniżej.

Soja zwyczajna – pomaga wyrównać poziom estrogenów, a to właśnie ich brak powoduje najwięcej przykrych objawów. Dodatkowo zapobiega miażdżycy, nowotworom i kamieniom żółciowym i nerkowym. Hamuje zaparcia oraz pomaga unormować poziom cukru we krwi.

Niepokalanek pieprzowy – działa moczopędnie, odkażająco, rozkurczowo, przeciwdepresyjnie i przeciwpotnie. Kobiety chwalą go przede wszystkim za zapobieganie zwłóknieniom w piersiach i leczenie zapalenia błony śluzowej macicy. Można go stosować przy PMS i nieregularnych cylkach miesiączkowych. Przywraca równowagę hormonalną.

Pluskawica groniasta – ma działanie rozkurczowe i przeciwzapalne. Łagodzi objawy klimakterium przez regulowanie pracy żeńskich hormonów. Dzięki niemu przestają być uciążliwe uderzenia gorąca i zmiany na tle emocjonalnym.

Pielęgnacja skóry

Skóra w okresie menopauzy wymaga specjalnego traktowania, ze względu na to, że staje się przesuszona. Dzieje się tak z powodu uderzeń gorąca, które bardzo destrukcyjnie wpływają na cerę. Aby ta wyglądała korzystnie, trzymaj się kilku zasad:

• Nawilżaj i odżywiaj skórę – wybieraj kosmetyki bogate w lipidy, kwas hialuronowy, ceramidy, witaminę E, kwasy tłuszczowe pochodzenia roślinnego. Zmniejszają utratę wody przez i tak już przesuszoną skórę. Chronią też przez czynnikami zewnętrznymi.
• Łagódź podrażnienia – w czasie menopauzy pojawia się wiele problemów skórnych, a nawet i alergicznych. Warto więc w tym czasie postawić na kosmetyki przeznaczone dla skóry wrażliwej, na przykład na bazie wody termalnej.
• Chroń przed promieniami UV – funkcje ochronne skóry, które występują naturalnie, pogarszają się wraz z wiekiem. Stąd większe ryzyko przebarwień, a nawet głębszych zmarszczek. Dlatego w codziennej pielęgnacji nie można zapominać o użyciu filtrów przeciwsłonecznych.

Problemy – także te skórne – występujące w trakcie menopauzy, nie są spowodowane tylko brakiem pewnych hormonów. Niedobory występują także wśród ważnych witamin i minerałów.

Warto więc suplementować następujące składniki:

• Witamina D – zmniejsza ryzyko wystąpienia osteoporozy, a jednocześnie wpływa na poprawę nastroju,
• kwas foliowy – obniża ryzyko wystąpienia różnych chorób układu krążenia oraz poprawia wchłanianie żelaz
• wapń – poprawia stan kości, a przy tym też samopoczucie i ogólną kondycję skóry.

Menopauza to bardzo trudny i intymny czas w życiu każdej kobiety. Wiele problemów, które się w tym czasie pojawiają, nosi miano kłopotliwych, a dodatkowo wstydliwych. Warto jednak – szczególnie w trakcie konsultacji lekarskich – powiedzieć o swoich dolegliwościach. Wiele z nich można zniwelować za pomocą nie tylko leków, lecz także zabiegów ginekologii estetycznej czy zabiegów kosmetycznych. W trudnych momentach pomóc mogą także konsultacje z psychologiem. W przypadku pogłębiających się objawów depresji – z lekarzem psychiatrą. Nie jest to jednak żaden powód do wstydu. Każda kobieta – prędzej czy później – będzie musiała zmagać się ze skutkami przekwitania.